I. HAI ĐỨA CON CƯNG:
- Từ Hải:
Không rõ vì lý do gì, Nguyễn Du đặc biệt “chiếu cố” Từ Hải. Ngoài đời thực, tên này kỳ thực là một cục nợ đời. Lúc cần hắn giúp thì hắn chẳng thấy đâu. Ngược lại, hắn đã bắt Kiều – Nguyên Bản trong khi đang cướp bóc, khi cô đã tự trốn khỏi lầu xanh từ lâu và đang sống cuộc sống yên bình. Tuy Kiều – Nguyên Bản không ghét hắn lắm, nhưng hắn kỳ thực là kẻ đã lái cô thẳng xuống sông Tiền Đường ( và chết luôn dưới đó). Qua thời gian, thị hiếu đổi thay, góc nhìn về bọn cướp biển cũng đổi khác. Sau 100 năm, cướp biển giờ đây được đánh đồng với phong trào ái quốc của Trịnh Thành Công ( một người dính đến cướp biển) và được nhìn nhận theo hướng tích cực.
Thế nhưng, chính Nguyễn Du mới là người đẩy Từ Hải lên một tầm cao mới. Từ một tên tướng nổi loạn, ông biến hắn thành nguồn ánh sáng duy nhất trong thế giới Truyện Kiều. Từ một đám quân đi đến đâu là đâm chém giết hiếp đến đó, Nguyễn Du tả chúng thành đội quân chính nghĩa. Đều bất mãn xã hội sâu sắc, nhưng Thanh Tâm vẫn giữ lại phần nào bản chất hung ác của đội quân Từ Hải. Còn Nguyễn Du, ông tẩy trắng sạch sẽ, biến hắn thành một ước mơ, một đấng cứu thế, một con người toàn thiện.
Từ khi Từ Hải xuất hiện, Nguyễn Du dồn hết bút lực miêu tả hùng khí của nhân vật này. Lời khen ngợi các nhân vật khác thế nào cũng kèm lời khen hắn:
“ Tấm lòng nhi nữ cũng xiêu anh hùng.”
“ Người quốc sắc,kẻ thiên tài.”
Tất cả các nhân vật còn lại của truyện Kiều nhắc đến Từ Hải đều nhất loạt ca ngợi hắn.
Thúc Sinh thì:
“ Đại vương tên Hải họ Từ
Đánh quen trăm trận, sức dư muôn người
Gặp nàng thì ở châu Thai
Lạ gì quốc sắc, thiên tài phải duyên.”
Hồ Tôn Hiến thì:
“ Biết Từ là đấng anh hùng.”
Nhưng cái gì làm quá cũng phản tác dụng. Nâng Từ Hải cao quá thì…kết làm sao?
Trong lịch sử, Kiều – Nguyên Bản muốn Từ Hải thua bại để tìm đường về nhà. Trong nguyên tác, Kiều muốn Từ Hải và đám quân của hắn đầu hàng để tránh cảnh binh đao. Nhưng Từ Hải của Nguyễn Du là anh hùng cứu thế, đội quân chính nghĩa, làm sao có thể đầu hàng triều đình thối nát được?
Thế là Nguyễn Du cứ đăm đăm chiêu chiêu,cuối cùng “ Quyết tình Du mới nghĩ ra một bài”. Đó là… lôi cô Kiều ra làm bia đỡ đạn. Ông đã sáng tác ra bốn câu thơ “ thuần Việt” 100% để giải thích nguyên nhân Từ Hải đầu hàng như sau:
“ Lại riêng một lễ với nàng:
Hai tên thể nữ, ngọc vàng nghìn cân”
“ Nàng thì thật dạ tin người
Lễ nhiều, nói ngọt, nghe lời dễ xiêu”
Cần nói luôn là chi tiết này chẳng những không có trong nguyên tác, mà thậm chí còn không đúng với người thực ngoài đời. Nói ngắn gọn, để bảo vệ Từ Hải, Nguyễn Du chẳng ngần ngại mà đẩy Kiều ra làm bia cho thiên hạ ném đá suốt 200 năm. Từ chỗ bám váy Kiều để nhận lòng thương hại của dư luận, Từ Hải lột xác ngoạn mục. Giờ đây nữ chính diện biến thành nữ phản diện, còn kẻ đẩy người ta xuống sông giờ biến thành anh hùng cứu thế nhưng vô phúc bị sa cơ.
Nguyễn Du nhân đạo? Đừng là tôi cười chứ.
- Hoạn Thư:
A. Hoạn Thư trong nguyên tác:
Đây nhiều khả năng là một nhân vật được Thanh Tâm tạo ra để trút nỗi căm thù với tầng lớp quan lại. Hoạn Thư vốn không phải tên người, mà chỉ là viết tắt của “ Hoạn tiểu thư”, tức “ tiểu thư nhà quan” mà thôi. Qua phần truyện về cô ta, tác giả đã phơi bày những gì đang diễn ra trong cánh cửa phủ đệ giới quan lại.
Trong nguyên tác, Ưng, Khuyển không phải chỉ là gia nhân, chúng kỳ thực là…hai tên cướp biển ( “ cùng với Từ Hải vốn là “ đồng môn””=)) ). Hai tên này bị truy nã, bèn chui vào nhà Hoạn Thư, được chúng che chở, rồi trở thành tay sai đắc lực, chuyên làm việc ác. Kiều bị vu oan đã bị sai nha phá tan nhà cửa, còn quan lại thì nuôi cả cướp trong nhà, chẳng ai hỏi đến.
Hoạn Thư thì được khắc hoạ rất tương đồng với mẫu nhân vật “ nữ giả vờ không phải tiện nhân” bây giờ.
Xúi mẹ sai Ưng, Khuyển đi đốt nhà bắt người là ả.
Xúi mẹ bắt về phải đánh phủ đầu ngay, vẫn là ả.
Bắt Kiều quỳ để hạch tội, ả nốt.
Vờ cho Kiều đi chép kinh, rồi mật phục bắt quả tang Kiều – Thúc gặp nhau.
Cho đến cả việc sai người rượt theo Kiều đã bỏ chạy để thủ tiêu, cũng ả nốt.
Mẹ con ả, trong nguyên tác còn được khắc hoạ qua việc ra lệnh nhổ răng, vả miệng gia nhân để ra oai. Đã thế còn để đời một câu nói như sau về giá trị của mạng người:
“ Chết vài tên gia nhân, đối với tao bất quá chỉ như bứt vài cọng lông trên tấm thảm mà thôi.”
Cần nói luôn cái thứ “ tình nghĩa mặn nồng” giữa Thúc – Hoạn. Đây kỳ thực là mối liên kết tiền – quyền phổ biến đương thời. Giàu mà không có quyền lực thì chẳng khác gì mang bùa đòi mạng, nhiều thương nhân thời Minh-Thanh tồn tại bằng cách kết thông gia với nhà quan. Mang tiếng thông gia, nhưng họ bị khinh bỉ, bòn rút đủ đường. Bù lại, họ nhận được sự bảo kê, khỏi cái cảnh “ rường cao rút ngược dây oan.”. Bởi vì thế, Thúc ông, Thúc Sinh nhắc đến Hoạn Thư, sợ nhiều hơn yêu. Hoạn Thư cũng chẳng nể nang gì. Khi nghe Thúc Sinh nói dối rằng khóc vì nhớ người mẹ đã mất, cô ta chì chiết “ cậu thật là người con có hiếu”. Cha mẹ chồng dưới mắt cô ta chẳng có mấy giá trị. Ngay cả chuyện bắt Kiều về cũng không hẳn vì ghen tuông. Hoạn Thư giận thật ra là vì tự ái, khi thấy Thúc Sinh lén vợ cả đi cưới vợ lẽ mà không báo, làm mất mặt mình.
Nói như thế không có nghĩa là Hoạn Thư nguyên bản chỉ có tính xấu. Cô ta cũng có một số tính tốt. Khi thấy Kiều suýt sai người đánh mẹ, cô ta ôm mẹ thú tội rồi xin chịu đòn thay. Khi nghe Kiều thét chém đầu bọn Ưng, Khuyển, cô ta cũng xin tha cho chúng, vì nghĩ rằng sai chúng đi là lệnh của mình. Nói ra, Hoạn Thư của Thanh Tâm không phải đáng đồng cảm vì “ chồng chung ai dễ ai nhường cho ai”, mà vì cô ta cũng là người hiếu thảo và thành tâm nhận lỗi.
B. Hoạn Thư của Nguyễn Du:
Sang đến Nguyễn Du, ông đã làm một cuộc tân trang toàn diện cho nhân vật này. Biện pháp rất đơn giản, xoá sạch mọi chi tiết có thể khiến độc giả ấn tượng xấu với Hoạn Thư. Khi cần, sẵn sàng… đẩy Kiều ra đỡ đạn.
- Thúc ông bắt Thúc Sinh bỏ Kiều vì sợ Hoạn Thư. Nguyễn Du xoá, đổi thành vì khinh Kiều là gái lầu xanh.
- Xuất thân bất hảo của bọn Ưng, Khuyển. Nguyễn Du xoá thẳng.
- Hoạn Thư ngầm bảo mẹ đánh phủ đầu Kiều. Nguyễn Du xoá nốt, vờ làm như đó là hành động bộc phát của Hoạn phu nhân.
- Hoạn Thư bắt Kiều quỳ gối tra hỏi. Nguyễn Du xoá luôn.
- Lời nói tỉnh rụi coi mạng người như cỏ rác. Nguyễn Du quyết không chừa lại.
- Sai người rượt theo thủ tiêu Kiều. Nguyễn Du quyết chẳng để một dòng.
Tại buổi báo ân báo oán, Hoạn Thư của Nguyễn Du dõng dạc tự biện hộ, nói dối không thèm chớp mắt. Cái mối hôn nhân tiền – quyền đầy vụ lợi, được cô ta thăng lên làm tình yêu và “ ghen tuông sự thường”. Điều kinh dị ở đây là, sau khi biện hộ cho mình thành công và được Kiều thả đi, cô ta nhanh chóng biến thẳng, mặc xác cho hai tên Ưng, Khuyển ra sao thì ra. Một con cáo già chính hiệu.
Màn trình diễn của Hoạn Thư – Nguyễn Du một lần nữa củng cố cho một mệnh đề phũ phàng: làm người tốt chẳng bằng làm người xấu mà tránh bị phát hiện. Nguyễn Du đâu có làm gì to tát, ông ta chỉ giấu sạch chuyện xấu của Hoạn Thư đi mà thôi. Vậy mà suốt 200 năm nay, người Việt tin sái cổ vào sự “ nhân đức”, “ vừa phải”, “ thường tình” của Hoạn Thư – Nguyễn Du. Thậm chí có người ngây thơ đến độ bảo cô Kiều ngu ngốc mới bỏ am thờ mà chạy.
Giải thích thế nào về sự tẩy trắng một cách cố ý và toàn diện này? Có người nói Nguyễn Du…tiến bộ, cảm thông cho nỗi đau của người phụ nữ. Thế thì cứ giữ nguyên các chi tiết. Đoạn cuối chỉ cần đổi lại thành Kiều thả Hoạn Thư đi sau khi cô ta đã nói lời xin lỗi.Có gì mà nặng nhọc. Còn cách làm của Nguyễn Du, giống như là sợ người ta ghét Hoạn Thư vậy. Đổng Văn Thành nói mò nhưng tôi nghĩ là ông ta nói…đúng. Nguyên nhân có khi chẳng có gì sâu xa hay nhân đạo. Nguyễn Du là Hoạn Thư đều xuất thân tầng lớp quan lại cao cấp, đồng bệnh tương lân, bao che nhau là sự thường.
II. HAI ĐỨA CON GHẺ:
- Thúc Sinh:
Trong nguyên tác, Thúc Sinh dù chẳng được Thanh Tâm ưa lắm, nhưng cũng không đến nỗi nào. Cần nhớ rằng, thương nhân thời đó chuộc kỹ nữ về làm vợ lẽ, thì kỳ thực chỉ là để đi tiếp khách xã giao mà thôi. Thế nhưng Thúc Sinh không đối xử với Kiều như thế, đủ nói tình cảm của anh ta là chân thật.
Trước thế lực du đãng, Thúc Sinh có thừa bạn bè để chống lại và che chở Kiều. Nhưng trước thế lực quan quyền, anh ta co rúm người lại, chỉ dám giúp ngầm. Thúc Sinh không dám thú nhận sự thật trước Hoạn Thư, nhưng lại là người bày cho Kiều lấy chuông vàng khánh bạc làm lộ phí để bỏ trốn. Kiều bỏ chạy, Hoạn Thư sai người đuổi theo, dán giấy truy nã khắp nơi. Thúc Sinh ngầm sai người xé hết giấy đi, lại bảo Hoạn Thư tha cho Kiều. Chuyện truy sát mới ngừng lại.
Vợ chồng với nhau, không có tình thì cũng còn cái nghĩa. Trước buổi báo ân báo oán, Thúc Sinh nói dối Kiều rằng Hoạn Thư ngày xưa đã thả cô ta đi. Kiều tưởng thật, cảm thấy mình mắc nợ Hoạn Thư nên không giết, chỉ đánh đòn rồi tha về. Nói chung, Thúc Sinh hèn thì có hèn thật, nhưng không đến nỗi tán tận lương tâm. Giờ phút nguy cấp vẫn cố giúp đỡ cả hai bà vợ, nhường công để cứu người.
Sang đến Việt Nam, không biết Nguyễn Du có thù oán gì với thương nhân không mà dìm Thúc Sinh bạt mạng. Từ đầu tới cuối, ông cho Thúc không khóc thì run. Kiều cầu cứu, Thúc rũ áo trốn tránh:
“ Liệu mà cao chạy xa bay
Ái ân ta có ngần này mà thôi.”
Nhờ ơn sự “ sáng tạo” của ông, việc Kiều lấy chuông vàng khánh bạc làm lộ phí dưới sự cho phép của Thúc Sinh, đùng một cái biến thành…ăn trộm.
Đoạn báo ân báo oán, thì Thúc Sinh run như cầy sấy, chẳng nói được một lời.
“ Cho gươm mời đến Thúc lang
Mặt như chàm đổ, mình dường giẽ run”
Và hiển nhiên, cái công thả Kiều đi của anh ta, Nguyễn Du chuyển sang cho Hoạn Thư để tô thêm tiếng tốt cho nhân vật này.
- Kiều – Nguyễn Du:
Đây là nhân vật chính của cả câu chuyện, người được Nguyễn Du thương khóc nhiều nhất, cũng là người bị ông ngầm dìm hàng, phỉ báng số một.
Hết bị chế thêm chi tiết để cho quan đánh đòn tơi tả, lại đến chuyện bị vu thành ăn trộm. Khả năng suy nghĩ, phân tích thì bị xoá sạch. Ba lần răn cấm quân Từ Hải cướp phá thì bị xoá hết, nhưng về sau lại được tặng cho chi tiết…tham tiền hối lộ, xúi nhầm Từ Hải đầu hàng. Đoàn tụ thì chưa kịp khóc đã suýt bị dán mác “bất hiếu”. Về lấy chồng được vài câu thơ đã được nghe chì chiết “ vợ lớn vợ bé”.
Rốt cuộc, Nguyễn Du “ nhân đạo” kiểu gì mà sẵn sàng bôi tro trát trấu lên mặt một nhân vật có số phận đã quá bi thảm trong nguyên tác. Cô Kiều – Nguyên Bản có sống lại, đọc bản của Thanh Tâm đã đủ nhăn mặt rồi,đọc đến bản Nguyễn Du chắc phải ngất xỉu luôn. Đã thế, cái lý do bôi trấu đó một phần nhiều chỉ là để tẩy trắng cho những nhân vật ít bi thảm hơn?
Rõ ràng không thể hoàn toàn đổ thừa cho độc giả Việt suốt 200 năm nay về chuyện không thông cảm cho cô Kiều. Sự kỳ thị là có thật. Nhưng một phần rất lớn nữa, là cô Kiều – Nguyễn Du đã bị tác giả cố tình bôi bác, gây mất thiện cảm ngay từ đầu.
Vậy, khi viết Truyện Kiều, Nguyễn Du là một tác giả nhân đạo hay chỉ đơn thuần chạy theo yêu ghét, thiên vị cá nhân? Phải nói là, ngay từ đầu, ông ta có viết tác phẩm này một cách nghiêm túc không đã?
daiyevon.wordpress.com 